Önce Kahramanmaraş Pazarcık, ardından Elbistan ilçelerinde meydana gelen 7.7 ve 7.6 büyüklüğündeki depremlerin yol açtığı tahribat devam ediyor. 10 ilde binlerce binanın yıkıldığı depremde, yıkılan binaların 2000 yılı ve öncesinde yapılmasına rağmen yeni binaların da yıkıldığı kaydedildi. Depremin ağır hasar gördüğü Malatya ve Hatay başta olmak üzere illerde yıkılan konut tipi binaların olduğu görüldü. 1999 Marmara Depremi’nden sonra yürürlüğe giren 4708 Sayılı Yapı Denetim Yönetmeliği ve Sarsıntı Yönetmeliği Türkiye’deki yapılar için bir kilometre taşı olarak görülse de atılması gereken birçok adım var. Türkiye’de deprem kuşağında olan can kayıplarının azaltılması ve yıkımın en aza indirilmesi konusunda nerede eksiklik var sorusunu sorduğumuz yapı kolu temsilcilerinin ortak yanıtı, acilen risk haritası çıkarılması gerekliliğidir. . Mevcut 20 milyon yapı stoğu içinde, karşılıklara göre öncelikle yapılması gereken bir kalite envanterinin çıkarılması esastır. Dönüşüm için öncelikle yasama sorununun aşılması gerekiyor.
“Kaliteli bir envanter yapın”
Depremin ne zaman, nerede ve ne kadar şiddetli olacağıyla ilgili ‘acil eylem planı’ çağrısı yapan Sarsıntı Güçlendirme Derneği (DEGÜDER) lideri Sinan Türkkan’a göre; depremin yıkıcılığının ortadan kaldırılması için devlet belediyelerle işbirliği içinde acil seferberlik ilan etmelidir. Türkiye Hazır Beton Birliği (THBB) Başkanı Yavuz Işık, Türkiye’deki yapıların yüzde 70’inin deprem tehdidi altında olduğuna dikkat çekerek, 2000’den önce 6,5 milyon konut yapıldığını söylüyor. Işık, bu binalarda “çok kötü” olduğunu belirterek, yıkılan yeni binalarla ilgili bölgede tespitlerde bulunacaklarını bildirdi. Deprem performans analizinde önce zemin etüdü daha sonra proje ve ekipman seçimi yapıldığını belirten Işık, “Yıkılan yeni binalarda ya zemin etüdü doğru yapılmamış, malzeme uygulamasında yeterli denetim yapılmamış, veya tüm proje saptı.” Işık, sarsıntı yönetmeliğine uygun yapılan binalarda herhangi bir sıkıntı olmadığına dikkat çekti.
“Beton C30 olmak zorunda”
2018 yılında deprem yönetmeliği revizyonu ile beton sınıfının C25’e yükseltildiğini kaydeden Işık, “Beton sınıfı C30’a çıkarılmalıdır. Bina ister 2 katlı ister 10 katlı olsun minimum C30 uygulanmalı ki kusurlar en aza indirilebilsin. Bir yapının oluşmasında üretici, denetleyici ve müşteri olarak üç sütun olduğunu anlatan Işık, bu üç sütunda en değerli mekanizma olarak denetim tarafını gösterdi. “Bu işin can damarı yapı denetimi” diyen Işık’a göre daha yapılacak çok iş var, daha çok iş var. Ege ve Marmara bölgelerinde beklenen depremlere dikkat çeken Yavuz Işık, “Kentsel dönüşüme uğraması gereken onbinlerce tabut var. İlçe bazında kentsel dönüşümlere ihtiyaç var. Model ne olursa olsun dönüşüm şarttır. Konut güvenliği ön planda olmalı.”
Depremin büyüklüğü mü yoksa binanın kalitesi mi?
Yıkılan binalarda en sık sorulan sorulardan biri ‘Yeterli denetim?’ oldu. Bu noktada yapı denetim şirketleri gündeme gelirken, Türkiye Yapı Denetim Şirketleri Derneği Genel Başkanı Tayfun Gücenmez, “Depreme karşı önlemler alındı ancak yeterli olmadı” dedi. Kahramanmaraş, Pazarcık ve Elbistan merkezli depremlerin boyutunun tahmin edilemeyeceğini söyleyen Gücenmez, “Binaları tasarlarken dayanma güçlerinin üzerinde bir depremle karşılaştık. Hesapladığımız ivmenin üzerinde bir güç oluştu” dedi. Yere inerek yıkılan binalarda çalışma yapacaklarını kaydeden Gücenmez, “Yapı denetim sistemi gelişiyor ama hala çözülmesi gereken birçok konu var. Yapı denetimi ile ilgili sorunları tespit edip daha yüksek sesle anlatacağız.Mevcut illerde gereğinden fazla yapı denetim şirketi açılmasıyla ilgili sorunları anlatacağız.” İnşaat kontrolünde bazı şantiye yöneticileri ile sahada zorlandıklarını anlatan Gücenmez, “Beceriksiz ustalarla çalışmak, doğru proje noktasında ısrar edince saldırıya uğramak, malzeme firmalarının baskısına maruz kalmak, bazılarının baskılarına maruz kalmak” dedi. yönetimler sahada yaşadığımız sıkıntılardır.” Küskün, şubede işini hakkıyla yapmayanların olduğunu söyledi.
Deprem Güçlendirme Derneği Başkanı Sinan Türkkan: Sarsıntının ne zaman ve nerede olduğu önemli değildir. Devlet, belediyelerle birlikte depremin yıkıcılığının ortadan kaldırılması için acil seferberlik ilan etmelidir.
Türkiye Hazır Beton Birliği Başkanı Yavuz Işık:Yıkılan yeni binalarda ya temel etüdü doğru yapılmadı, malzeme uygulanırken yeterli kontrol yapılmadı ya da tüm proje saptırıldı.
Yapı Denetim Şirketleri Derneği Başkanı Tayfun Gücenmez: Bina kontrol sistemi gelişiyor, ancak hala sorgulanması gereken birçok konu var. Bina kontrolü ile ilgili düşünceleri tespit edip daha yüksek sesle anlatacağız.
